کتاب علمی/ عامه فهم آگاهیبخش دست داشته ترجمه نوشته‌های داکتر اسکندر بایارف، دانشمند تاتاری است که به سال‌های 2012 تا 2014 در کهکشان انترنتی در باره توده‌های اروپاییدی و نیاکان تورکان و مغولان باستان پخش نموده بود. ما در همان سال‌ها این نوشته‌ها را ترجمه و در برگه فیس بوکی خود همرسانی کرده بودیم.
در کتاب دست داشته، هشت مقاله از مقاله‌های داکتر بایارف را که در سایت «دشت زویران» به زبان روسی نشر شده بود، ترجمه و آورده ایم.
داکتر اسکندر بایار (الکساندر بویارف)- پژوهشگر تاتاری، نویسنده کتاب پر ارزش «تاریخ پنهان تاتارستان»، از دانشمندان نواندیش و پر تلاشی‌اند که کوشیده‌اند با شالوده شکنی و هنجارشکنی، با دید نوینی، بیرون از تنگ نگری‌های تباری، زبانی و آیینی به تاریخ بنگرند. در سال‌های اخیر، پس از آن که دانشمندان چینی و جاپانی شرح و تفسیرهای تازه‌یی بر کتاب 24 جلدی تاریخ چین باستان (ائرشی سی شی) نوشتند و علم نسب شناسی (ژنیتیک) به شگوفایی رسید و پژوهش‌های تازه زبانشناسیک، سکه شناسیک، انسانشناسیک و ده‌ها علم دیگر دامنه یافت، و دستاوردهای کاوش‌های باستانشاسیک در دسترس عامه مردم قرار گرفت، دست به کار شد و در تارنمای وزین «دشت زویران» ده‌ها مقاله گرانسنگ نوشت.

کتاب حاضر، راجع به سرنوشت فارسی – تاجیکی، اندیشة ملّی، جنبش‌های فرهنگی و سیاسی در تاجیکستان و تلاشی است که برای زنده نگه‌داشتن تاریخ فرهنگ و زبان فارسی. این کتاب ابتدا به‌صورت مقالة فارسی و سپس در سال 1997 میلادی به خطّ سرلیک به شکل کتاب در تاجیکستان انتشار یافت. مطالب این کتاب در پنج بخش اصلی معنویت، زبان و احیای ملّی تاجیکستان، حیات امر معنوی است، خراسان است اینجا، هویت فرهنگی و جهان‌گرایی، اندیشة ملّی تنظیم‌شده است. مؤلّف این کتاب، نخستین شخصیت علمی و فرهنگی تاجیکستان است که به‌عنوان عضو فرهنگستان زبان و ادبیات ایران برگزیده شد.

به گواهی تاریخ، خداوندان زور و زر دردمندانه و سوگوارانه پیوسته برای دستیابی به اهداف و اغراض آزمندانه خویش به جعل و تحریف و دستکاری تاریخ پرداخته و از پدیده‌هایی چون زبان، آیین و تیره و تبار و نژاد همچون ابزارهایی به سود خود بهره گیری نموده‌اند و می‌نمایند.
از سوی دیگر، دیده می‌شود که کشورهای تازه پدید آمده در پهنه گیتی و کارزار سیاست، پیوسته در اندیشه افسانه پردازی و ساختن پیشینه‌های جعلی و ساختگی برای خود و کشاندن رشته قدمت خود تا سپیده دم تاریخ و پیونددهی فرهنگ و تمدن خود با بزرگترین کانون‌های تمدنی جهانی در دوران باستان‌اند.
ما در نوشته دست داشته بر کشورهای نوزاد پدید آمده در گستره پساشوروی پیشین در آسیای میانه و قفقاز درنگ می‌کنیم و می‌بینیم که کار افسانه سرایی و گزافه گویی و اغراق و مبالغه در باره نیاکان کبیر و گذشته درخشان و تابناک تاریخی که پیوسته سر از سپیده دم تاریخ بر می‌آورند، به کجا رسیده است و چگونه آفاق و انفس را در نوردیده است.

به باور راسخ من، هنگامی که سخن از نژاد و تیره و تبار و زبان و مذهب در میان می‌آید، سزاوار است در چهارچوبی به مسایل پرداخته شود که ارجگزاری به جایگاه بالای انسان چونانِ برترینِ جانداران، فراتر از همه چیزها قرار گیرد. همین گونه شاینده است تا با توجه به ارزش‌های والای فرهنگی، میهنی و ملی و آرمان‌های بزرگ انسانی و با دیدگسترده، بیزار از تنگ نگری‌های رایج به این مساله بنگریم.
از سویی هم، برای دستیابی به تفاهم، همسویی، نزدیکی، سازش و همدیگرپذیری در راستای ملت سازی، در تراز سراسری ملی و همگرایی گسترده در تراز منطقه‌یی؛ داشتن شناخت گسترده از توده‌های باشنده منطقه و آشنایی با ویژگی‌های تباری، زبانی، آیینی، زیستبومی و… تیره‌های باشنده در سرزمین ما و کشورهای همسایه ارزش بالایی دارد. برای مثال؛ مادامی که ما ندانیم که نیاکان پشتون‌های خاوری باشنده پیرامون کوه‌های سلیمان، از جمله غلزاییان، از بازماندگان هپتالیان‌اند که از راه کوه‌ها و دره‌های بدخشان به سرزمین‌های کنونی خود کوچیده‌اند و با تاجیک‌های باشنده شمال کشور و آسیای میانه از یک تیره و تبار و نژاد و زبان‌اند و همین گونه نیاکان پشتون‌های درانی از آسیای میانه، بلخ و هرات به جنوب کوچیده و با پارسیان و ایرانیان غربی همخون، همریشه و همتیره و همتبار‌اند؛ شاید در بسیاری از زمینه‌ها به بیراهه برویم.