مقالات و نوشته‌های این مجموعه دفاعیه‌ای عقلانی و مدنی از «تمامیت ایران» است. در بخش اول تلاش شده است، به سؤال «ایرانی کیست؟» پاسخ داده شود و ایران از بُعد میهن‌دوستی، ملت‌شناسی و فرایند تکوین دولت-ملت وارسی شود. در این بخش به ملی‌گرایی و آلمان‌دوستی ماکس وبر، متفکر کلاسیک جامعه‌شناسی، اشاره و به شباهت تجربه ملی آلمان و ایران توجه شده است.

در بخش دوم به چالش‌های ملی و قومی در ایران اشاره شده است. با ایضاح گونه‌های مختلف ناسیونالیسم، از «ناسیونالیسم مدنی» در ایران دفاع شده است. در دهه20 در ایران مارکسیست‌ها از جمهوری خلق‌ها (و ملیت‌ها) دفاع کردند و در تبریز و مناطق آذربایجان و مهاباد و مناطق کردنشین با کمک اتحاد جماهیر شوروی دو جمهوری مستقل، با عمر یکساله تشکیل دادند. تلاش این نوشته وارسی تجربه اتحاد جماهیر و ملیت‌های شوروی درباره اقوام و ملت‌هایشان است، زیرا خاستگاه و منشأ الهام مارکسیست‌های ایرانی بوده‌اند. همچنین در این بخش به چالش‌های مبتنی بر هویت‌طلبی ترکی و کردی در ایران نیز توجه شده است.

موضوع بخش سوم و پایانی کتاب حاضر درباره آخرین تلاش جمعی ایرانیان برای بهبود اوضاع ایران است.

بخش پیوست‌های این کتاب مقالات و نوشته‌های اساتید یا کارشناسانی است که مرتبط با موضوع این کتاب است و به انتهای این کتاب ضمیمه شده است. در بخش پیوست به رسم رعایت امانت هیچ دخل و تصرف ویرایشی در نوشته‌ها انجام نشده است.