قبلۀ سوم؛ سرگذشتِ یک نسلِ برباد رفته

یکی از مسائلی که مردم یک سرزمین پیوسته با آن مواجه می‌شوند، این است که آن ها کیستند؛ از کجا ریشه گرفته‌اند؛ نیاکانشان چه کسانی بوده‌اند؛ چه نوع فرهنگ‌ها و تمدن‌ها را به میان آورده‌اند و علل فراز و نشیب تمدن‌هایشان چه بوده است. این مسئله از آن روی اهمیت دارد که با ارزیابی عمیق آ ن، از یک سو هویت فرهنگی و جایگاه تاریخی خویش و نسل آینده را تعیین کنند و از سوی دیگر ویژگی‌ها و خصلت‌های فرهنگ‌های سایر اقوام در همسایگی‌شان را درک کنند تا بتوانند از تنش‌ها بکاهند و با مردم منطقه و جهان زندگی مسالمت‌آمیزی داشته باشند؛ چه، بدون شناخت از گذشته نمی‌ توان آینده را تمثیل کرد.
انگیزهٔ نگارش این رساله، کشف یک سن گنبشتۀ باختری ) که بعضی آن را زبان بلخی می‌گویند( در منطقهٔ یکاولنگ در اُستان هزارستان افغانستان است. این سنگ‌نوشته اکنون در موزۀ کابل نگهداری می‌شود و بر اساس متن آن، شاهی موفق شده بود تا تبارهای تاژیک و ترک را با هم متحد ساخته و شالودۀ یک دولت بزرگ محلی را در آنجا بگذارد. شاه از پیروان بودا بود و طبیعی است که وی به خاطر این پیروزی ستوپه‌ای بنا کرد و تحایفی را در آنجا برای بودا به جا گذاشت.